Το έθιμο της Καθαράς Δευτέρας στην Κρήτη

Με την Καθαρά Δευτέρα σηματοδοτείται το τέλος των Αποκριών και ξεκινάει η περίοδος της Σαρακοστής. Για την ημέρα αυτή οι Κρητικοί έχουν εφεύρει παιχνίδια και μαντινάδες.

Χαρακτηριστική μαντινάδα της ημέρας είναι η ακόλουθη:

«Εμίσεψεν η Αποκριά με λύρες και παιγνίδια
και μπήκε η Σαρακοστή μ’ ελιές και με κρομμύδια,
απόκαμεν η Αποκριά, η γιόμορφη κοπέλα
και έφταξεν η Σαρακοστή η λαχανοσκουτέλα»

Χαρακτηριστικά παιχνίδια της Καθαράς Δευτέρας είναι:

Τσαγκάρης: (αναβάλλει συνεχώς το μπάλωμα ενός στιβανιού και διαπληκτίζεται με τον πελάτη του)

Η αρκούδα και ο Αρκουδιάρης

Το δικαστήριο (παρωδία δικαστηρίου)

Η γριά καμπούρα με τη μαγκούρα

Ο γιατρός με τον κουφό

Το λαδικό του διακονιάρη (αντί για λάδι έχει νερό και καταβρέχει τον κόσμο)

Ο αγιασμός

Το προξενιό της νύφης

Η λουχούνα

Τα λάχανα

Το έθιμο του Καδή ή Καντή

Το έθιμο έχει τις ρίζες του στο Αμάρι, στον Αγ. Βασίλειο, στον Μυλοπόταμο, σε περιοχές της Μεσαράς και σε άλλα μέρη. Ο Καδής ήταν ο άρχοντας. Είχε το γενικό πρόσταγμα για ότι συνέβαινε εκείνη την ημέρα στο χωριό.

Σχηματίζονταν πομπές με επικεφαλής του Καδή και πήγαιναν σ’ όλα τα σπίτια. Στα Σαχτούρια του Αγ. Βασιλείου, το έθιμο κράτησε περισσότερα χρόνια έως το 1970.

Ο Καδής δεν μπορούσε να είναι τυχαίο πρόσωπο, αλλά αντίθετα απαραίτητη προϋπόθεση να ήταν σεβαστός από όλους.
Να μην μεθά, να πίνει μα να μην μεθά.
Να κατέχει όλους τους χωριανούς.
Να είναι σοβαρός αλλά να κάνει και καλαμπούρια.

Ο ξομολόγος

Χαρακτηριστικό αποκριάτικο δρώμενο και είναι παρόμοιο με τον Καδή. Κάποιος επιλέγεται να μεταμφιεστεί ως ιερέας και να παίξει το ρόλο του εξομολόγου.

Ο πεθαμένος
Ο νεκρός σκεπάζεται με άφθονο πράσινο (συνήθως γαϊδουράγκαθα, ξινίδες) και αποκριάτικες κορδέλες. Ακούγονται μοιρολόγια και αυτοσχέδιες ψαλμωδίες. Ο νεκρός βρίσκεται στο φέρετρο ακίνητος.
Το συγκεκριμένο έθιμο γίνεται σε πολλά μέρη της Κρήτης αλλά με διάφορες παραλλαγές. Στο Σταυροχώρι Σητείας ονομάζεται «Πασχάλης». Η πομπή καταλήγει στη βρύση και με την απειλή νερού ο νεκρός… ανασταίνεται. Στα Λευκόγεια Ρεθύμνου ήταν το πιο διαδεδομένο Κρητικό έθιμο την ημέρα της Καθαράς Δευτέρας.

Ο Αϊ Γιώργης
Ένας άντρας παριστάνει τον Αϊ Γιώργη νεκρό. Τον μοιρολογούν και του ζητούν συγχώρεση. Ο Άγιος παραμένει ακίνητος. Ένας «ασεβής» τρώει το σφουγγάτο του Αγίου, ο οποίος και δυσαρεστείται από την ασέβεια. Αναζητούν λοιπόν τον κλέφτη του σφουγγάτου, μια ομάδα «μουζομένων», όλοι λοιπόν ένας-ένας ακουμπάει στον Άγιου και του λέει: «να κολλήσω επαέ από μια αν έφαγα εγώ το σφουγγάτο».

Κάποιος, κάποια στιγμή… κολλάει πάνω στον Άγιο. Ο νεκρός Άγιος σηκώνεται και αγκαλιάζει το κλέφτη του σφουγγάτου, κολλώντας τον πάνω του.

Ο δράστης πια έχει αποκαλυφθεί και αρχίζουν οι γύρω του να τον χτυπούν με τον στρούμπο (ένα ύφασμα που στην άκρη του έχει ένα κόμπο).

Αν ο δράστης ξεφύγει, ο Άγιος σηκώνεται και τον κυνηγάει.

Η καμήλα

«Τέσσερα τεμάχια σανίδων έχουν καρφωθεί έτσι ώστε να είναι ευθυγραμμισμένο παραλληλεπίπεδο, η περιφέρεια δηλαδή της καμήλας. Ο σκελετός καλύπτεται μετά με κουβέρτες χρώματος σταχτί και μέσα στην κατασκευή μπαίνουν δυο ντελικανίδες και της δίνουν «ζωή»…»….

πηγή "Ρεθεμνιώτικα Νέα"